Γέλια, κλάματα, ελπίδες και όνειρα στριμώχνονται στην ατμόσφαιρα του κτιρίου όπου ζουν 15 ασυνόδευτες έφηβες-πρόσφυγες και μετανάστες, που έφτασαν στην Ελλάδα έπειτα από πείνα και κακουχίες. Οι άνθρωποι που προσπαθούν να τους εξασφαλίσουν μια πιο φιλόξενη πραγματικότητα μιλούν στο People για την ΜΚΟ Zeuxis και αποκαλύπτουν τις ιστορίες πίσω από τα γεμάτα προσμονή για ένα καλύτερο μέλλον πρόσωπά τους.
Το ραντεβού με τους ανθρώπους της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Ζeυxis είχε κανονιστεί για τις 12.00. Περνώντας το κατώφλι του κτιρίου, άφηνα πίσω μου την Αθήνα που έβραζε από τον καύσωνα και την κίνηση στους δρόμους, για να συναντήσω 15 έφηβες που είχαν προ-βλήματα που κάβε άλλο παρά εφηβικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν.
Στην είσοδο στέκεται η Ντ., ένα Ι2χρονο κορίτσι από το Αφγανιστάν, που με καλωσορίζει παιχνιδιάρικα καθώς διασχίζω το καθιστικό, όπου χαλαρώνουν οι υπόλοιπες μαζί με τους φροντιστές τους. Στο βάθος βρίσκεται το γραφείο του συντονιστή της δομής φιλοξενίας «Οίκος» της Ζeuxis, Νίκου Κουλουλία, που μου κάνει μια εισαγωγή για τις δραστηριότητές τους. «Η ίδρυση της ΜΚΟ πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2018 και τον Οκτώβριο ξεκινήσαμε να υλοποιούμε τα έργα. Εκτός από τον "Οίκο", υπάρχει και ένα κέντρο ημέρας για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη, που βρίσκεται στα Εξάρχεια. Εκεί παρέχονται μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης».
Σε καθημερινή βάση οι έφηβες κοπέλες παρακολουθούν μαθήματα ελληνικών και ξένων γλωσσών, ενώ επιδίδονται σε δραστηριότητες που τις ευχαριστούν, γεμίζοντας παραγωγικά τον χρόνο τους. «Υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης για το κάθε παιδί. Οι φροντιστές αναλαμβάνουν να τους το υπενθυμίσουν, γιατί τις περισσότερες φορές παρατηρείται μια έλλειψη συνέπειας. Ο λόγος είναι ότι δεν έχουν την αίσθηση του χρόνου και δεν έχουν συνηθίσει στη ζωή τους σε συγκεκριμένο καθημερινό πρόγραμμα. Για παράδειγμα, έχουμε μια καθηγήτρια, την Μπέσσυ, που έρχεται κάθε Πέμπτη και τους κάνει τσέλο. Τους έχει ενημερώσει ότι δεν θα μπορέσει αυτή την εβδομάδα να κάνει το μάθημα, παρ' όλα αυτά χθες κατέβηκαν και στήθηκαν στην πόρτα περιμένοντάς την. Τις βλέπω, λοιπόν, μαζεμένες και τις ρωτάω "Τι κάνετε;" και μου απαντούν "Περιμένουμε την Μπέσσυ". Βέβαια, είναι από τις αγαπημένες τους, οπότε υπάρχει και η ανυπομονησία» εξηγεί ο συντονιστής. Τα περισσότερα από τα κορίτσια που διαμένουν στον «Οίκο» παρακολουθούν μαθήματα.
Τι συμβαίνει, όμως, με τις υπόλοιπες; «Υπάρχουν όμως και κάποια κορίτσια που δεν έχουν αντιληφθεί την αξία της εκπαίδευσης και είναι δύσκολο να τα εντάξεις σε ένα πλαίσιο». Για παράδειγμα, υπάρχει ένα κορίτσι που λέει "Εγώ θα πάω στη Σουηδία, στον Θείο μου που με περιμένει και θα μένω σπίτι." Έχει στο μυαλό της αυτό το πράγμα σε συνδυασμό με το γεγονός ότι θα μιλάει μόνο αραβικά, με αποτέλεσμα να μην την ενδιαφέρει καν να μάθει σουηδικά» λέει στο People φανερά προβληματισμένος, ενώ συνεχίζει αναφερόμενος στο κομμάτι της επανένωσης με την οικογένεια: «Στις περιπτώσεις οικογενειακής επανένωσης, τα παιδιά έχουν δηλώσει αρμοδίως την ύπαρξη κάποιου συγγενή και την επιθυμία τους να πάνε να τον βρουν. Εκεί αρχίζει η γραφειοκρατική διαδικασία, με ό,τι αυτή συνεπάγεται. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν κάποια κορίτσια στη δομή φιλοξενίας που βρίσκονται στη διαδικασία επανένωσης. Όλη αυτή η διαδικασία, ωστόσο, είναι χρονοβόρα». Υπάρχουν, ωστόσο, και περιπτώσεις παιδιών που επιθυμούν να μείνουν στη χώρα, όπως η Μ., η οποία ενώ έμενε στον "Οίκο" ενηλικιώθηκε και ζήτησε άσυλο. «Μας επισκέπτεται συχνά. Είναι από το Μάλι της Αφρικής και ήρθε στην Ελλάδα στα 17 της. Οι γονείς της δεν ζουν κι έτσι μόλις ενηλικιώθηκε αποφάσισε να μείνει στη χώρα μας. Μένει σε ένα διαμέρισμα μαζί με άλλα τρία κορίτσια, λαμβάνουν ένα ποσό, προκειμένου να καλύψουν τα έξοδά τους μέχρι να βρουν δουλειά, και κάπως έτσι γίνεται η μετάβαση στην ενήλικη ζωή: Έβγαλε τα χαρτιά της και τώρα ψάχνει να βρει δουλειά σε κάποιο εστιατόριο. Έχει προσαρμοστεί και φαίνεται πολύ ικανοποιημένη».
Παιδιά που έχασαν την οικογένειά τους σε βομβαρδισμούς, άλλα που απομακρύνθηκαν από κοντά τους λόγω συλλήψεων πάνω σε βάρκα και κάποια που τα έδιωξε η οικογένεια, προκειμένου να ξεφύγουν από τις εμπόλεμες ζώνες, ζουν αυτή τη στιγμή κάτω από την ίδια στέγη και προσπαθούν να βρουν ξανά το χαμόγελο στα χείλη τους. Η πόρτα χτυπάει και ένα όμορφο μελαχρινό κορίτσι μπαίνει μέσα, σκάει ένα χαμόγελο και απομακρύνεται. «Έρχονται συνήθως και μου χτυπάνε. Είμαι ο μπαμπάς τους εδώ. Ξέρουν ότι σε αυτό το γραφείο θα λύσουν τα προβλήματά τους. Όχι πάντα, αλλά τις περισσότερες φορές. Θα έρθουν, θα κάνουν παράπονα, θα μου καρφώσει η μία την άλλη, θα μου κάνουν συνδικαλισμό. "Mr. Νίκος, με τα κορίτσια έχουμε αποφασίσει ότι..."» μου λέει γελώντας. «Τα χαμόγελα που βλέπεις χρειάστηκε πολύς χρόνος για να τα κερδίσουμε. Τα περισσότερα παιδιά ήρθαν εδώ εξαιρετικά φοβισμένα. Όταν μπήκαν, έκαναν μικρά, δειλά βήματα, γιατί ένιωθαν ανασφάλεια, παρότι είχαν ένα σπίτι. Πέρασαν περίπου δύο με τρεις μήνες για να αρχίσουν να μιλάνε, να παίζουν, Να ανοίγουν την πόρτα του γραφείου και να μπαίνουν νιώθοντας ότι είναι σπίτι τους».
Πρόσφατα ανέβασαν μια παράσταση σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο. Τα κορίτσια της Ζeυxis συνεργάστηκαν με έφηβες Ελληνίδες υπό την καθοδήγηση της Σοφίας Βγενοπούλου και το αποτέλεσμα τους συγκίνησε όλους. «Δεν είναι εύκολο γι' αυτές που έχουν περάσει τόσα δεινά να εκτίθενται. Παρ' όλα αυτά, έβγαλαν προς τα έξω τα συναισθήματά τους και το αποτέλεσμα μας εντυπωσίασε. Μάλιστα, ένα κορίτσι εξέφρασε την επιθυμία να γίνει ηθοποιός με αφορμή αυτή την εμπειρία, ενώ το συγκεκριμένο εγχείρημα τις βοήθησε να κοινωνικοποιηθούν περισσότερο». Η έμφαση που δίνουν οι άνθρωποι της Ζeυxis στην έκφραση των παιδιών μέσω της τέχνης είναι φανερή, καθώς, μεταξύ άλλων, προχώρησαν και σε μια συνεργασία με τον διεθνή οργανισμό Ε1 Sistema «Κάθε Δευτέρα και Τετάρτη έρχεται μια ομάδα και μαζί με τα παιδιά ετοιμάζουν ένα ραπ τραγούδι με στίχους στη δική τους γλώσσα, στα ελληνικά και τα αγγλικά».
Ένα από τα προγράμματα όμως που ενθουσιάζει τις νεαρές κοπέλες είναι το Women's Empowerment . «Σχεδόν κάθε Πέμπτη μάς επισκέπτεται μια γυναίκα που προέρχεται από τον αθλητισμό, τον χώρο του Θεάτρου ή της τέχνης γενικότερα και μιλάει για τη ζωή της και τα όσα έχει καταφέρει. Στόχος μας είναι να αναδείξουμε τη δυναμική προσωπηκότητα των γυναικών και μέσα από τις ιστορίες που ακούν να ενισχυθεί η πίστη τους στις δυνάμεις τους».
Δυνατές φωνές και γέλια ακούγονται ξαφνικά από το καθιστικό. Ο διευθυντής και ιδρυτής της Zeuxis, Παναγιώτης Νίκας, φτάνει στο σπίτι κρατώντας μια μεγάλη σακούλα με παγωτά και τα κορίτσια ενθουσιάζονται. Έχοντας ξεκινήσει να ασχολείται από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 με το προσφυγικό-μεταναστευτικό, υπηρέτησε ως διευθυντής της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής ΥΠΥ— στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής (2012-2016), μου εξηγεί πώς γεννήθηκε η ιδέα για τη ΜΚΟ. «Πριν από ενάμιση χρόνο περίπου μου δόθηκε η ευκαιρία να ξεκινήσω τη δική μου οργάνωση, καθώς το ελβετικό κράτος διέθετε και συνεχίζει να διαθέτει χρηματοδότηση για την υλοποίηση δράσεων προστασίας ευάλωτων ομάδων και, κυρίως, ανήλικων προσφύγων και μεταναστών. Ήθελα να ασχοληθώ με τα παιδιά, γιατί γνωρίζω ότι είναι οι πλέον ευάλωτοι των ευάλωτων».
Μιλώντας για το πρώτο διάστημα των παιδιών στο σπίτι, ο Παναγιώτης Νίκας θυμάται: «Όλα τα παιδιά ήταν μαγκωμένα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα κοριτσάκι 12 χρόνων που στην αρχή καθόταν στον καναπέ και έβαζε τα πόδια του στο τραπέζι. Με το που έβγαινα από το γραφείο, μαζευόταν αμέσως. Της εξηγούσα ότι εδώ είναι το σπίτι της και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα να το κάνει. Ο καιρός πέρασε, προσαρμόστηκε και τώρα που μπήκα ήταν ξαπλωμένη στον καναπέ, με τα πόδια στον τοίχο και σηκώθηκε μόνο για να πάρει παγωτό» και συνεχίζει: «Η 16χρονιι Μ. είναι ένα πολύ σοβαρό κορίτσι, που στην αρχή της μι-λούσα και κατέβαζε τα μάτια. Τώρα μόλις ακούσει το κουδούνι και αντιληφθεί ότι ήρθα, θα τρέξει να με υποδεχτεί με γέλια και φωνές. Έχει φτάσει στο σημείο να είναι μες στην καλή χαρά, να γελάει γαργαριστά και να κάνει πλάκες. Τις προάλλες μου έλεγε "ΜΙ. Νίκος is ψεύτης και η Ελβίρα είναι ψωνισμένη". Έμαθε το γράμμα ψ και το χρησιμοποιούσε όλη μέρα με διάφορες λέξεις που έμαθε».
Οι εκδηλώσεις και η διασκέδαση δεν λείπουν από το σπίτι της Zeuxis. «Κάναμε πάρτι για τις Απόκριες. Προσπαθούμε να τους περάσουμε στοιχεία της δικιάς μας κουλτούρας, χωρίς αυτό να είναι παρεμβατικό στα δικά τους ήθη και έθιμα. Εδώ δεν είναι ένα πάρκινγκ που τα παιδιά έρχονται να μείνουν έναν, δύο μήνες. Δεν Θέλουμε η παραμονή τους στην Ελλάδα να λειτουργήσει σαν μαύρη τρύπα. Θέλουμε να περνούν δημιουργικά τον χρόνο τους. Μιλάμε για ζωντανούς ανθρώπους». Ο χρόνος κυλάει και τα παιδιά δένονται όλο και περισσότερο με τους ανθρώπους που συναναστρέφονται στο σπίτι. «Στο τέλος της ημέρας κάποια παιδιά είναι προσκολλημένα πάνω σου και αντιλαμβάνεσαι ότι έχουν ανάγκες. Ποιον έχουν εδώ να τους πάρει ένα παγωτό; Ποιον έχουν να τους πάρει έναν φορτιστή γιατί χάλασε; Ποιον να τους πει μια καλή κουβέντα ή να τα παρηγορήσει; Μιλάμε για παιδιά που δεν έχουν βιώσει την αγκαλιά αλλά την κλοτσιά, τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά. Ποιος δεν έχει ανάγκη από μια αγκαλιά;
Πολλά παιδιά αναζητώντας το ενδιαφέρον επικαλούνται κάποιο πρόβλημα υγείας.» με πονάει η κοιλιά" παραπονιούνται συχνά. Εκεί, αυτό που κάνουν οι φροντιστές, είναι να τους δώσουν ένα παυσίπονο, αλλά ουσιαστικά αυτό που θέλουν είναι να τους χαϊδέψεις την κοιλιά ή το κεφάλι. Αυτός είναι ο λόγος που στο προσωπικό μας κάνουμε μια διάκριση υπέρ των γυναικών, γιατί αυτό δεν μπορεί να το κάνει ένας άντρας».
Ρωτώντας τον πώς μπορεί ένας άνθρωπος να συνδράμει εθελοντικά στο έργο τους, μου απαντάει «Να έρθει απλώς να περάσει λίγη ώρα με τα παιδιά, να τα συνοδεύσει έξω. Την ανθρώπινη παρουσία ενός προσώπου που νοιάζεται χρειαζόμαστε. Οι φροντιστές είναι εργαζόμενοι και η εθελοντική παρουσία είναι υποστηρικτική στον επαγγελματία. Παρ' όλα αυτά, χρειαζόμαστε υλική και οικονομική στήριξη από εταιρείες που, στο πλαίσιο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, θα ήθελαν να ενισχύσουν τη δράση μας καθώς είμαστε ακόμα νεοσύστατη οργάνωση».
Πέρα από τον Νίκο, τον Παναγιώτη και τους φροντιστές, στο πλευρό των κοριτσιών βρίσκονται καθημερινά η κοινωνική λειτουργός Ελβίρα-Ευγενία Λιανού και η ψυχολόγος Αγάπη Ρωμήου. Η Ελβίρα κατά τη διάρκεια της κουβέντας τονίζει: «Εγώ ως κοινωνική λειτουργός λειτουργώ διασυνδετικά. Αν είναι για επανένωση, τη φέρνω σε επαφή με δικηγόρο, αν είναι για άσυλο την προετοιμάζω για τη συνέντευξη ασύλου. Υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν συγγενή σε άλλη χώρα. Δεν θα ξεχάσω, όταν ρώτησα ένα κορίτσι αν έχει δει άνθρωπο πεθαμένο και μου απάντησε "'Έβγαινα στο περίπτερο και δεξιά και αριστερά μου έβλεπα νεκρούς".
Η Αγάπη, με τη σειρά της, μιλώντας για τις συνεδρίες της με τα κορίτσια, εξηγεί: «Υπάρχουν έφηβες που το βίωμα το μοιράζονται αρκετά εύκολα, αλλά χωρίς να σημαίνει ότι υπάρχει επιθυμία για να το δουλέψουν αυτό και υπάρχουν παιδιά που δεν επιθυμούν να μιλήσουν. Και στις δύο περιπτώσεις συναντάμε μια αντίσταση». Σε καθημερινή επαφή με τις έφηβες έρχονται, επίσης, η διερμηνέας αραβικών και γαλλικών Ρασίντα Τιζαουί και η δασκάλα ελληνικών Φωτεινή Τσώνη. «Οι περισσότερες θέλουν να μάθουν ελληνικά γιατί μπορεί να έχουν στο μυαλό τους ότι θα φύγουν, αλλά ξέρουν ότι θα μείνουν στην Ελλάδα για ένα διάστημα. Αρνητικές στην εκμάθηση της γλώσσας είναι κυρίως όσες ξέρουν ότι θα φύγουν άμεσα. Δεν θέλουν να μπουν στη διαδικασία» λέει η Φωτεινή. Η Ρασίντα, μιλώντας για τη δική της εμπειρία στις ΜΚΟ; προσθέτει: «Εργάστηκα εθελοντικά σε διάφορες ΜΚΟ και τώρα είμαι εδώ. Ζω στην Ελλάδα από το 1994. Ήταν επιλογή μου τελειώνοντας τη Νομική στο Μαρόκο να έρθω εδώ και στην πορεία ασχολήθηκα με τη διερμηνεία».
